توسعه گردشگری در سواحل مکران؛ به کام جامعه محلی و میزبان

سرمایه ملی؛ علیرضا جابتی* – سواحل دریایی در جهان از دیرباز اهمیت خاصی داشته و محل رشد و شکوفایی تمدن‌های بشری و سفرهای پیاپی انسان‌ها برای سیاحت و تجارت بوده و به عنوان یکی از مهم‌ترین مراکز اقتصادی، تجاری و صنعتی در رشد و توسعه اقتصادی هر کشوری نقش موثری ایفا می‌کرده‌اند.

امروزه نیز حدود ۶۰ درصد جمعیت جهان در طول بیش از ۳۴۰هزار کیلومتر نوار ساحلی دریایی ساکن هستند و سواحل دریایی و اقیانوسی به سبب کاربری‌های متعدد، کارکردهای حیاتی در فعالیت‌های اقتصادی جوامع دارند.

جنگل، آب‌های ساحلی، تالاب‌ها، تل ماسه‌ها، کانی‌ها، مواد معدنی، ذخایر هیدروکربنی، موجودات زنده دریایی و خشکی از مهم‌ترین منابع و ذخایر ساحلی و دریایی هستند.

در میان فعالیت‌های اقتصادی ساحلی و دریایی، گردشگری ساحلی و دریایی از بزرگ‌ترین و پردرآمدترین فعالیت‌های اقتصادی جهان است که امروزه با رشد شتابنده و فزاینده خود به فعالیتی چندمنظوره تبدیل شده که دارای مزایای مستقیم و غیرمستقیم اقتصادی فراوانی برای جامعه محلی و میزبان است.

صنعت گردشگری ساحلی و دریایی دربرگیرنده طیف کامل و گسترده‌ای از گردشگری اوقات فراغت و فعالیت‌های تفریحی در نوار ساحلی است که شامل عرضه محصولات گردشگری مانند اسکان و اقامت، غذاخوری و رستوران، محصولات مختلف غذایی، صنایع دستی متنوع، خانه‌های دوم افراد، اسکله، قایق و کشتی تفریحی، سفرهای تفریحی دریایی، بالن سواری، غواصی، ماهی‌گیری و… می‌شود.

در واقع سواحل دریایی، حلقه اتصال بین دریا و خشکی هستند و هر نوع توسعه و رونق گردشگری دریایی و ساحلی وابسته به عوامل و پارامترهایی همچون؛ کیفیت ساحل، ویژگی‌های فیزیکی، چشم‌اندازهای طبیعی سواحل و دریا و نماهای حاشیه‌ای، امنیت جانی و مالی گردشگران، شبکه راه‌ها و سهولت دسترسی، کیفیت اسکان و تفریحات ساحلی برای گذراندن اوقات فراغت، منابع انرژی و… است.

به‌طور مثال؛ در سواحل هاوایی آمریکا، بیش از ۸۰ درصد گردشگران در این مناطق جذب فعالیت‌های تفریحی و گردشگری این سواحل شده‌اند یا در کشورهای ساحلی حوزه دریای کاراییب در آمریکای مرکزی، درآمد ناخالص مالی حاصل از گردشگری ساحلی و دریایی به بالاتر از ۷۵ درصد رسیده است. در کشورهای آسیایی مانند تایلند، اندونزی، مالزی، مالدیو و… نیز اساس گردشگری و توسعه بر شاخه گردشگری ساحلی و دریایی استوار است.

در ایران نیز در مناطق ساحلی زیبای شمالی و جنوبی کشور و به‌ویژه مکران و شهر بندری چابهار به‌عنوان تنها بندر اقیانوسی ایران موقعیت بسیار ویژه و ممتازی فراهم است و ظرفیت‌ها و پتانسیل‌های بالقوه فراوانی برای رشد، رونق و توسعه گردشگری ساحلی و دریایی وجود دارد.

سواحل مکران و بندر اقیانوسی چابهار واقع در سواحل جنوب شرقی کشور از نظر جغرافیایی، تجاری و سیاسی بسیار مهم، حساس و استراتژیک است. چراکه از شمال به نیکشهر و ایرانشهر، از جنوب به دریای عمان، از شرق به کشور پاکستان و از سمت غرب با کنارک و نواحی هرمزگان و بندرعباس منتهی و همسایه بوده و دارای جاذبه‌ها و پتانسیل‌های بالقوه‌ای همچون سواحل بکر و زیبای صخره‌ای، موج‌فشان، گل‌فشان، باغ‌های میوه، فرهنگ بومی خاص، صنایع دستی منحصر به‌فرد، تالاب لیپار، کوه‌های مریخی و مینیاتوری و… است.

این سواحل درعین‌حال قابلیت و استعداد فراوانی برای تبدیل شدن به قطب گردشگری ساحلی دریایی ایران دارد و می‌تواند در جهت جذب گردشگران به‌ویژه از کشورهای عربی و کشورهای همسایه به شکلی موثر عمل کند.

سواحل مکران و به‌خصوص بندر اقیانوسی چابهار از نظر اقتصادی، تجاری، سیاسی، نظامی و امنیتی در بهترین و حساس‌ترین موقعیت استراتژیک قرار دارد و منبع فعالیت‌های مختلفی ازجمله زراعت، دامداری، صیادی و ماهی‌گیری است.

این منطقه استراتزیک که به‌عنوان یک کریدور و چهارراه تجاری گردشگری بین شمال و جنوب و نیز شرق و غرب کشور محسوب می‌شود، برای توسعه و رونق هرچه بیش‌تر و رفع محرومیت از چهره محروم اما بسیار مستعد خود و خارج شدن از انزوای گذشته و حال، نیازمند یک برنامه‌ریزی جامع، کلان و مدون تحت نظارت و مدیریت واحد و یکپارچه و یک اراده سیاسی منسجم و مصمم است. اجرای چنین برنامه‌ای موجب افزایش میزان اشتغال، درآمد و سطح رفاه عمومی و معیشت اقتصادی در این منطقه خواهد شد.

این برنامه و اقدامات مدون و زیرساختی متعاقب آن به‌ویژه در زمینه شبکه راه‌ها و دسترسی به سواحل مکران و بندر چابهار می‌بایست بر پنج محور ذیل استوار باشد؛

۱. توسعه و تجهیز هرچه بیشتر فرودگاه چابهار و نوسازی ناوگان هوایی و خطوط پروازی به این فرودگاه

۲. احداث آزادراه شرقی غربی و نیز بهسازی مسیر جاده‌ای منتهی به بندر چابهار به‌ویژه از ناحیه زابل زاهدان و بندرعباس

۳. اتصال بندر چابهار و سواحل مکران به خط ریلی سراسری کشور و شبکه راه‌آهن و تجهیز این خطوط تا کشور همسایه شرقی پاکستان و اتصال به خط ریلی تا مرز افغانستان

۴. تجهیز و توسعه خطوط کشتیرانی و قایقرانی تجاری تفریحی و گردشگری به بنادر و جزایر مجاور و کشورهای همسایه

۵. تجهیز و توسعه منابع انرژی و دردستری و امکانات و تجهیزات گردشگری تفریحی ساحلی در این منطقه بکر و زیبا

با اجرای چنین برنامه‌هایی، سواحل زیبای مکران و بندر اقیانوسی چابهار به‌حق و به‌جرات می‌تواند به قطب نمونه و بین‌المللی گردشگری در کشور و منطقه تبدیل شود.

* کارشناس ارشد گردشگری