با چالش «اثر ردپا» در صنعت گردشگری چه کنیم؟

چهار راهکار و دو پیشنهاد برای توسعه گردشگری ایران

برای پیش‌گیری از تکراری‌شدن و فرسایش جاذبه‌های گردشگری، نیازمند تنوع‌بخشی به آن‌ها با ایجاد جاذبه‌های جدید یا توسعه جاذبه‌های کمتر شناخته‌شده هستیم.

سرمایه ملی، علیرضا جابتی* – یکی از مهم‌ترین چالش‌های پیش روی صنعت گردشگری در همه‌جای جهان، یکنواختی جاذبه و به‌نوعی تکراری بودن و نیز فرسایش تدریجی آن‌ها در گذر زمان و نیز انبوهی و تراکم تعداد گردشگران و بازدیدکنندگان به‌ویژه در مورد آثار و جاذبه‌های فرهنگی تاریخی و طبیعی است که اصطلاحا به‌ نام «اثر ردپا» معروف است.

با توجه به این‌که صنعت گردشگری یک صنعت میان‌رشته‌ای و انسان‌محور که با بسیاری از صنایع دیگر مانند ساختمان، هتل‌داری، شبکه راه و حمل‌ونقل، بانکداری، بیمه و… در ارتباط است، برای توسعه پایدار آن باید نگاه ویژه‌ای به ارتباط انسان و جاذبه‌ها و اثرات متقابل این دو داشت.

ایران نیز به‌عنوان کشوری باستانی با قدمت چندهزارساله و دارای جاذبه‌های فراوان و تراز اول تاریخی و فرهنگی و همچنین طبیعی ثبت‌شده در میراث جهانی یونسکو، از این قاعده مستثنا نیست؛ قاعده‌ای که آگاهی، توجه و اهتمام به آن می‌تواند درآمدزایی حاصل از درآمدهای بخش گردشگری را دوچندان کند.

نتایج تحقیقات متعدد در محیط‌های مختلف نشان می‌دهد؛ فراوانی و تراکم میزان بازدید گردشگران داخلی و خارجی از جاذبه‌ها، در کنار درآمدزایی و سودآوری و اشتغال مفیدی که می‌تواند به همراه داشته باشد، با گذشت زمان به مرحله پرخطر یکنواختی و تکراری‌بودن مسیر و جاذبه برای بازدیدکنندگان می‌رسد و ممکن است اثرات مخربی نیز همچون شلوغی، تراکم، ترافیک و دیگر گرفتاری‌ها مانند انواع آلودگی در اماکن توریستی به‌ویژه برای افراد بومی و جامعه محلی داشته باشد که از آن به‌عنوان «اثر دم و بازدم» بازدیدکنندگان یاد می‌شود.

نمونه این وضعیت را می‌توان در بسیاری از اماکن گردشگری داخلی و خارجی اعم از تاریخی و طبیعی همچون تخت جمشید، پاسارگاد، دامنه‌های دماوند، منطقه تنگه واشی و… در ایران و نیز در شهرهای مختلف اسپانیا و ایتالیا مانند ونیز مشاهده کرد که در اثر هجوم گردشگران خارجی در کنار کسب درآمد با برخی از مشکلات مذکور همراه بوده است.

تا جایی که این تبعات گاهی به تعطیلی موقت موزه‌های بزرگ و معروف همچون لوور پاریس، متروپولیتن نیویورک، ملی لندن ، دپرادو مادرید و… انجامیده است تا آثار نفیس تاریخی موجود در این موزه‌ها از اثرات سوء دم و بازدم انبوه بازدیدکنندگان در امان بمانند، اثراتی که گاه به‌رغم تدابیر امنیتی و حفاظتی فوق‌مدرن باز هم شاهد بروز نشانه‌هایی از آن هستیم.

اما چه می‌توان کرد تا ضمن پیش‌گیری از چالش تکرار و یکنواختی و آثار سوء رد پا، توسعه صنعت گردشگری به‌ویژه در بخش خارجی که با وجود بازدیدکننده کمتر، درآمدزایی بیشتری دارد، متوقف نشود.

چهار راهکار مهم در این زمینه وجود دارند که به‌صورت خلاصه و تیتروار از این قرارند:

نخست؛ ایجاد تنوع در جاذبه‌ها از طریق ارائه و معرفی و شناساندن جاذبه‌های کمتر شناخته‌شده و توسعه آن‌ها

دوم؛ ارائه و معرفی مسیرهای جدید گردشگری از طریق ایجاد و حتی ساخت جاذبه‌های جدید و تلفیقی ازجمله پارک‌ها، مراکز خرید و موزه‌های مختلف موضوعی

سوم؛ سرمایه‌گذاری و ایجاد زمینه‌های لازم برای رشد و توسعه تمام شاخه‌های گردشگری ازجمله گردشگری ورزشی، ماجراجویی، سلامت و درمان با بهره‌گیری از زمینه‌ها و زیرساخت‌های موجود

و چهارم؛ استفاده از امکانات، تسهیلات و سرمایه‌گذاری‌های بخش دولتی، خصوصی، بومی و محلی، تشکل‌های مردم‌نهاد و همچنین جامعه بومی و لیدرها، غذاها و اقامتگاه‌های محلی تحت عنوان بوم‌گردی و توسعه و رونق آن‌ها.

برای تکمیل بحث توسعه پایدار گردشگری ایران و به‌ویژه جذب گردشگر خارجی به دو راهکار و مثال اشاره می‌شود:

پیشنهاد نخست؛ توسعه بیشتر و مؤثرتر مسیر مثلثی گردشگری «تهران، یزد، کرمان» است که حتی می‌تواند تا مسیر سیستان و شهر سوخته زابل و سواحل زیبای مکران امتداد یابد. در کنار مسیر مثلث همیشگی «تهران، اصفهان، شیراز» و در کنار آن به‌ویژه در مناطق سیستان و سواحل مکران، می‌توان از ظرفیت‌ها و پتانسیل‌های موجود جامعه و مردم محلی و به‌ویژه اقامتگاه‌های بوم‌گردی استفاده کرد و «توسعه بخشی» در این بخش‌ها را رقم زد.

کلانشهر تهران نیز که بزرگ‌ترین شهر کشور است، با برخورداری از موقعیت پایتخت بودن و داشتن بزرگ‌ترین فرودگاه بین‌المللی کشور، به‌عنوان مبدأ ورود و خروج گردشگران خارجی در راس این مثلث قرار خواهد داشت.

پیشنهاد دوم؛ ایجاد و توسعه و رونق بیشتر و بهتر مسیر گردشگری «تبریز، اردبیل، قشم، کیش» و استفاده از تمامی ظرفیت‌ها و پتانسیل‌های موجود در منطقه ازجمله جاذبه‌های تاریخی و فرهنگی شهر باستانی تبریز و نیز جاذبه‌های طبیعی و زیبای مناطق سردسیر و خوش آب‌وهوای اردبیل و چشم‌اندازهای زیبای سواحل جنوبی کیش و قشم و مراکز خرید آن‌ها و استفاده و معرفی و شناساندن تنوع و تفاوت اقلیم آب‌وهوایی موجود در این مسیر با توجه به اختلاف دمایی بسیار بالای این مناطق در هر مقطع زمانی از سال است.

در این مسیر گردشگری نیز تبریز می‌تواند به‌عنوان مبدأ ورودی محسوب شود و جزایر کیش و قشم هم می‌توانند به‌عنوان مبدأ خروجی گردشگران مورد نظر باشند.

همه این‌ها اهتمام، حسن توجه، همت و حمایت بالای تمامی مسئولان، مدیران و دست‌اندرکاران دولتی و فعالان دلسوز بخش خصوصی را به‌ویژه در زمینه توسعه هرچه بیشتر و روزافزون صنعت سازگار با محیط زیست، درآمدزا و اشتغال‌زای گردشگری می‌طلبد.

* کارشناس ارشد گردشگری


لینک کوتاه : http://sarmaayehmelli.ir/?p=11934
نظرات کاربران :